انواع صورت‌های مالی و هدف از تهیه آن‌ها

صورت مالی یک گزارش درون‌سازمانی یا برون‌سازمانی است که توسط شرکت ‌های خصوصی یا نیمه‌خصوصی ارائه می‌شود که دربردارنده جزئیات فعالیت اقتصادی سازمان یا واحد اقتصادی مانند سود و زیان، هزینه‌ها، حقوق صاحبان سهام و از این دست است.صورت ‌های مالی گزارش‌های استانداردی از وضعیت مالی شرکت در یک دوره مشخص هستند. در طول سال‌های گذشته رشد بنگاه‌های اقتصادی و نیاز مدیران هر شرکت به اطلاعات مالی برای بررسی و اتخاذ تصمیم تولید و ارایه اطلاعات مالی بیش از گذشته اهمیت خود را نشان همگان داده است.شرکت‌های حاضر در بورس موظف‌اند صورت مالی فعالیت‌های خودشان را ارائه دهند تا کلیه ذینفعان سهامداران و سرمایه گذاران و غیره در خصوص وضعیت مالی و نحوه فعالیت شرکت مطلع باشند. ما در کالج حسابداری قصد داریم شما را با تعریفی از صورت‌های مالی و انواع و توضیحاتی درباره هدف از تهیه این گونه صورت‌های مالی آشنا کنیم پس همراه باشید.

صورت‌های مالی چیست؟

نتیجه فعالیت یک شرکت در یک دوره زمانی خاص در گزارش‌هایی ارائه می شود که به آن‌ها “صورت‌های مالی ” گفته می شود. این گزارش‌ها دارای چارچوب و شکل خاصی هستند که برای تهیه آن‌ها باید اصول حسابداری مالی و استانداردهای مربوطه رعایت شود تا دقیق ترین و جامع ترین گزارشات درباره وضعیت و فعالیت شرکت ارائه گردد.

صورت‌های مالی دربرگیرنده چه موضوعاتی است؟

صورت‌های مالی مجموعه‌ای از گزارش‌های خلاصه شده در مورد نتایج مالی، وضعیت مالی و جریان‌های نقدی یک شرکت یا سازمان است. در حقیقت صورت‌های مالی تصویری دقیق از امور مالی یک شرکت در یک سال معین است.صورت‌های مالی با استفاده از داده‌های مالی جمع آوری شده توسط حسابداران یا تحلیل گران مالی یک شرکت تهیه و ارائه می‌شوند. گزارش‌های مالی باید با پیروی از اصول اولیه حسابداری مجاز و استاندارد شده تهیه و ارائه شود تا گزارشات در تمام سطوح هماهنگ باشند.صورت‌‌های مالی را می‌توان، یک‌بار در سال تهیه کرد ولی در بسیاری موارد، صورت‌های مالی ۶ ماهه و یا حتی در زمان‌های کوتاه‌تر نیز امکان تهیه وجود دارد. به صورت کلی مجموعه‌ای از قواعد و قوانین که به عنوان اصول پذیرفته شده حسابداری نام گذاری شده است بر روند تهیه این صورت‌‌ها نظارت می‌کند.به عنوان اولین قدم طرح ۳ سوال بسیار مهم در خصوص هر موسسه‌ای مطرح است که جواب مناسب به آن‌ها از طریق صورت‌های مالی به شرح زیر انجام می‌شود.

• در این زمان دارایی‌هایمان چیست؟ (در قسمت سمت راست صورت وضعیت مالی)
• محل بدست آمدن دارایی‌هایمان از کجاست؟ (در قسمت سمت چپ صورت وضعیت مالی)
• در بازه زمانی مشخص شده به چه هدفی دست یافته‌ایم؟ (صورت سود و زیان دوره)

برای یادگیری حسابداری پیشنهاد می‌کنم ویدئو موجود در صفحه آموزش حسابداری را مشاهده کنید.

هدف از تهیه صورت‌های مالی یا گزارش‌های مالی چیست؟

صورت‌های مالی سوابق فعالیت‌های تجاری و عملکرد مالی یک شرکت است. حسابداران، سرمایه گذاران و تحلیل گران مالی به داده‌های مالی متکی هستند تا عملکرد شرکت را تجزیه و تحلیل کنند و پیش بینی‌های خود را درباره ارزش سهام شرکت ارائه دهند. یکی از مهم‌ترین منابع اطلاعات مالی قابل اعتماد، گزارش سالانه است که شامل صورت‌های مالی شرکت است.هدف از تهیه صورت‌های مالی، انعکاس اطلاعات به صورت خلاصه و طبقه بندی شده درباره وضعیت، عملکرد و انعطاف پذیری مالی واحد تجاری است. به گونه‌ای که ذینفعان بتوانند از آن برای اتخاذ تصمیمات اقتصادی خود به منظور پیش بینی، مقایسه و ارزیابی مبلغ یا زمان، عدم قطعی نبودن جریان‌های نقدی احتمالی استفاده کنند.

فواید استفاده از صورت‌های مالی

استفاده از صورت‌های مالی علاوه اینکه ضرورتی قانونی است مزایایی نیز دارد که عبارتند از:

• برای تعیین توانایی کسب و کار برای تولید وجه، منابع و استفاده از آن وجه
• برای تعیین اینکه آیا کسب و کار قادر به پرداخت بدهی‌های خود است؟
• برای ردیابی نتایج مالی در یک روند سودآور
• برای به دست آوردن نسبت‌های مالی از اظهارات است که می تواند وضعیت کسب و کار را نشان دهد.
• برای بررسی جزئیات معاملات تجاری خاص.

انواع صورت‌های مالی چیست؟

در این قسمت ۶ مورد از انواع صورت‌های مالی را به شما معرفی می کنیم تا به راحتی اطلاعات مورد نیاز را به دست آورید.

1. ترازنامه
2. صورتحساب سود و زیان انباشته
3. صورت حساب گردش سود و زیان جامع
4. صورت گردش وجوه نقد
5. صورت مالی میان دوره ای
6. صورت سرمایه

شماره‌های ۱ الی ۴ مهمترین صورت‌های مالی هستند که به آن‌ها ” صورت‌های مالی اساسی ” اطلاق می‌شود.

۱. ترازنامه

ترازنامه وضعیت مالی یک واحد تجاری را در یک زمان مشخص نشان می دهد. در بخش‌های مختلف ترازنامه سه گروه دارایی، بدهی و سرمایه عناصر ترازنامهمشخص می‌گردد. ترازنامه به زبان ساده مشخص می نماید که یک واحد تجاری چه میزان دارایی، بدهی و سرمایه دارد. بنابراین ترازنامه، گزارشی از وضعیت دارایی، بدهی و حقوق مدیران و سهام داران شرکت را در یک تاریخ مشخص ارائه می‌دهد.در واقع ترازنامه یک صورت از وضعیت مالی یک شرکت است. ترازنامه میزان دارایی و بدهکاری شرکت را به شما نشان می‌دهد. در صورتی که میزان بدهی شرکت نسبت به دارایی آن بیشتر باشد، باید عملکرد آن با دقت بیشتری بررسی شود، پس به طور کلی عناصر اصلی و سه گانه ترازنامه عبارتند از:

• دارایی ها
• بدهی ها
• سرمایه و حقوق صاحبان سهام

۲. صورت سود و زیان

صورت سود و زیان، نتیجه فعالیت یک واحد تجاری را با نمایش میزان درآمد و هزینه و سود یا زیان در یک دوره مشخص زمانی، نمایش می‌دهد. برای انتخاب سهام یک شرکت یکی از مهم ترین معیارها، میزان سودآوری آن است. در حقیقت هر چقدر میزان سودآوری شرکت بیشتر باشد، قیمت سهام آن در بازار بورس بیشتر خواهد شد.میزان سود یک شرکت در پایان سال مالی می‌تواند نشانگر سودآوری آن باشد. بنابراین شرکت‌ها وظیفه دارند در پایان سال مالی با تهیه و ارائه صورت سود و زیان، مدیران و سهامداران را از میزان سود آوری خود مطلع کنند.در واقع صورت حساب سود و زیان، سود یا زیان دهی شرکت را نشان می‌دهد که این سود یا زیان در نتیجه عملیات و تصمیمات مالی شرکت به وجود آمده است و بیانگر عملکرد شرکت در یک زمان مشخص است محاسبه سود و زیان از دو روش یک مرحله‌ای و دو مرحله‌ای انجام می شود. روش یک مرحله‌ای محاسبه سود و زیان در این روش همه درآمدها لیست و محاسبه سپس همه هزینه‌ها لیست و محاسبه می‌شود.بعد از انجام این مراحل اختلاف این دو مقدار را به دست می‌آوریم اگر این مقدار مثبت بود، یعنی میزان سود شرکت در یک دوره خاص و اگر منفی بود به معنای میزان ضرر شرکت در دوره خاص است. روش دو مرحله‌ای محاسبه سود و زیان در روش دو مرحله‌ای در ابتدا درآمدها و هزینه‌های عملیاتی محاسبه می‌شود و بعد از آن درآمدها و هزینه‌های غیر عملیاتی محاسبه خواهد شد. در نهایت از اختلاف و تفاضل بین این دو مرحله میزان سود یا زیان پیش از کسر مالیات به دست خواهد آمد. مواردی که در صورت سود و زیان ارائه می‌شود که عبارتند از:

• میزان فروش شرکت
•  میزان هزینه‌های شرکت
• سود ناخالص
•  سود عملیاتی
•  سود ویژه
•  سود هر سهم
•  درآمد عملیاتی
• درآمد غیرعملیاتی

۳. صورت سود و زیان جامع

گزارشی که کلیه تغیرات افزایشی یا کاهشی ناشی از درآمدها یا هزینه‌ها اعم از تحقق یافته و یا تحقق نیافته را طی دوره مالی نشان دهد ” صورت سود و زیان جامع ” نامیده می‌شود. عملکرد واحد تجاری از طریق صورت سود و زیان و صورت سود و زیان جامع است.هدف از تهیه صورت سود و زیان و صورت سود و زیان جامع، ارائه کلیه درآمدها و هزینه‌های شناسایی شده در طول یک دوره مالی است. سود جامع تغییر در خالص دارایی‌های شرکت در یک دوره مالی است که ناشی از عواملی به جز مبادلات سرمایه‌ای است. سود جامع گرایش به لحاظ کردن سود اقتصادی دارد؛ مواردی که در صورت سود و زیان جامع باید ذکر شوند عبارتند از:

• سود یا زیان خالص دوره
• سایر درآمدها و هزینه‌های شناسایی شده به تفکیک

نمونه‌هایی از این قبیل درآمدها و هزینه‌ها عبارتند از:

• درآمدها و هزینه‌های ناشی از تجدید ارزیابی داراییهای ثابت مشهود
• مبلغ تجدید ارزیابی سرمایه گذاری ها که تحت عنوان دارایی غیرجاری طبقه بندی می‌شوند.
• تمامی تفاوت‌های تسعیر ارز حاصله در واحدهای مستقل خارجی
• درآمدها و هزینه‌هایی که طبق استانداردهای حسابداری و به استناد قوانین مستقیما در حقوق صاحبان سرمایه منظور می‌گردد.

۴. صورت جریان وجوه نقد

صورت جریان وجوه نقد گزارشی است که تغییرات در وجه نقد یک واحد تجاری را که ناشی از فعالیت‌های عملیاتی، سرمایه گذاری و تامین مالی در یک دوره زمانی مشخص است، نمایش می‌دهد. با استفاده از صورت گردش وجوه نقد، جریان نقدینگی یک شرکت در طول یک سال اندازه گیری می‌شود.صورت گردش وجوه نقد منابع و مصارف وجوه نقد را در طول یک سال مشخص می‌کند. صورت گردش وجوه نقد از جمله صورت‌های مالی است که بر اساس صورت ترازنامه و صورت سود و زیان قابل محاسبه است، گردش پول نقد یکی از مسائل حیاتی یک شرکت است.

۵. گزارش‌های مالی میان دوره‌ای چیست؟

همانطور که از نام گزارش‌های مالی میان دوره‌ای پیدا است، زمان ارائه آن کمتر از یک سال و غالبا سه ‌ماهه است. معمولا شرکت‌ها الزامی برای تهیه و ارائه گزارش‌های میان دوره‌ای ندارند، اما از آن جایی‌که این گزارش اطلاعات مفیدی را در رابطه با توان کسب سود و شرایط مالی و نقدینگی آن واحد تجاری برای سرمایه‌گذاران، اعتبار دهندگان و غیره فراهم می‌کند، به تهیه آن می‌پردازند.گفتنی است در صورتی که یک واحد تجاری سهام و اوراق بهادار خود را به عموم عرضه کند، طبق قوانین سازمان بورس و اوراق بهادار ملزم به تهیه و انتشار گزارشات میان دوره‌ای است. محتوای گزارشات میان دوره‌ای می‌تواند شامل اطلاعات مختلفی مانند: ترازنامه، صورت سود و زیان، صورت سود و زیان جامع، صورت جریان وجوه نقد و یادداشت‌های توضیحی باشد.با توجه به اینکه گردآوری اطلاعات فوق، آن هم در بازه‌های زمانی کوتاه و مکرر، زمانبر و گاهی حاوی اطلاعات تکراری است، لذا ممکن است واحد تجاری مورد نظر، اطلاعات کمتر و مختصری را در گزارشات میان دوره‌ای خود ارائه دهد.در این گزارشات از درج اطلاعات تکراری قبلی خودداری می‌شود و معمولا حاوی فعالیت‌ها و رویدادهای جدید سازمان هستند؛ به همین دلیل می‌توان یکی از اهداف گزارشات میان دوره‌ای را به روز کردن اطلاعات آخرین صورت‌های مالی سالانه در نظر گرفت.

۶. صورت سرمایه

در مؤسسات و شرکت‌های غیر سهامی، برای آن که سرمایۀ مؤسسه در پایان دوره محاسبه شود، باید سرمایۀ مؤسسه در ابتدای دورۀ مالی و همچنین تغییرات سرمایه طی دورۀ مالی در نظر گرفته شود. به این منظور، معمولاً در پایان دورۀ مالی گزارشی به نام “صورت سرمایه” تهیه می‌شود.لذا صورت سرمایه گزارشی است که تغییرات سرمایه مؤسسه در طی دورۀ مالی را نشان می‌دهد.ب ه همین جهت است که در بالای صورت سرمایه نیز مانند صورت سود و زیان نوشته می‌شود برای “دورۀ مالی منتهی به ۲۹/۱۲/**۱۳” . لازم به ذکر است که به “صورت سرمایه“، “صورت تغییرات سرمایه” نیز می‌گویند.برای تهیه صورت سرمایه باید سود خالص دورۀ مالی و سرمایه‌گذاری مجدد صاحب مؤسسه را به سرمایۀ اول دوره اضافه کرد و برداشت صاحب مؤسسه را از آن کسر نمود تا ماندۀ حساب سرمایه در پایان دورۀ مالی به دست آید. در صورتی که عملیات مؤسسه منجر به زیان شده باشد، در صورت سرمایه باید سرمایه گذاری مجدد صاحب مؤسسه به سرمایه اول دوره اضافه شود.

مقایسه حسابداری IFRS با صورت‌های مالی در ایران

مفاهیم گزارشگری مالی ایران و حسابداری IFRS به طورکلی یکسان است. بخش‌های موجود در صورت‌های مالی در کشور ایران درمفاهیم نظری با حسابداری IFRS به غیراز برخی مورد‌های محدود مشابه است اما این تفاوت‌های محدود در نحوه شناسایی اقلام دارایی تفاوتی ایجاد نمی‌کند. تفاوت‌های مهم در صورت وضعیت مالی در IFRS دارایی‌های جاری پیشرفته و گسترده تر از استاندارهای ایران است. همچنین بدهی‌های جاری نیز در IFRS گسترده تر است و در استاندارهای داخلی بررسی اولیه سرمایه گذاری براساس بهای تمام شده است اما در حسابداری IFRS به ارزش منصفانه شناسایی می‌شود.دسته بندی بدهی جاری و غیر جاری در دو استاندارد دارای تفاوت است.در حسابداری داخلی مطالبات به شکل ارزش بازیافتنی گزارش داده می شود اما در IFRS مطالبات عموما به روش بهای تمام شده گزارش داده می‌شود. در استاندارد داخلی برای محاسبه کاهش ارزش باید ارزش دفتری با مبلغ بازیافتنی مقایسه شود اما در حسابداری IFRS مبلغ دفتری با ارزش فعلی جریانات نقدی مورد انتظار مقایسه می‌‌شود.