عناوین محتوای این صفحه
به‌هیچ‌وجه نمی‌توان نقش منابع انسانی را در گسترش و توسعه شرکتها و کسب‌وکارهای مختلف نادیده گرفت. در حال حاضر انسان‌ها منابع بسیار ارزشمند و گران‌بهایی برای هر سازمانی هستند. شاید در آینده بخش اعظمی از فعالیت‌های انسانی قابلیت انجام توسط ربات‌ها یا ماشین‌های خودکار را داشته باشند ولی تا آن زمان راه زیادی در پیش داریم.
برای اندازه‌گیری میزان هزینه‌ها و نیز ارزش منابع انسانی شرکتها و کسب‌وکارها از حسابداری منابع انسانی کمک می‌گیریم. ما در این مقاله از کالج حسابداری به بررسی جامع این سیستم و نقش آن در رشد و توسعه سازمان‌ها و شرکتها می‌پردازیم. پس تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.
تعریف حسابداری منابع انسانی
حسابداری منابع انسانی یعنی شناسایی و اندازه‌گیری اطلاعات مرتبط با منابع انسانی و سپس ارائه گزارش این فرایند به افراد و سازمان‌هایی که از آن سود می‌برند. این مفهوم نقش بسیار مهمی در کمک به مدیران شرکتها و سازمان‌ها برای اتخاذ تصمیمات مهم مربوط به کارمندان و نیروهای شرکت ایفا می‌کند. طبق تعریف مرسوم که از حسابداری منابع انسانی ارائه شده می‌توان این مفهوم را استنباط کرد که انسان‌ها منابع بسیار با ارزشی برای هر شرکت و سازمان هستند.
از منظری دیگر می‌توان این حوزه را تلفیقی از حسابداری و مدیریت منابع انسانی دانست که در آن مباحث حسابداری در بخش‌های مربوط به منابع انسانی وارد می‌شود و منابع انسانی را همچون سایر منابع فیزیکی موجود در سازمان در نظر می‌گیرد. لزوم استفاده از این مفهوم از آنجایی ناشی می‌شود که در دنیای امروز وجود اطلاعات برای اتخاذ تصمیمات مناسب و راهگشا در هر موضوعی امری بدیهی و ضروری است.
شما نمی‌توانید بدون آنکه در مورد مسئله‌ای دانشی داشته باشید به بیان راه‌حل برای آن بپردازید. در مورد منابع انسانی هم همین موضوع صادق است. این منابع در کنار دیگر منابع موجود در هر شرکت و سازمانی قرار می‌گیرند و نیاز به سازماندهی و بهینه‌سازی دارند.
برای همین است که حسابداری منابع انسانی به وجود آمده است. اگر به موضوعات و مباحث تخصصی حسابداری علاقه مند هستید به شما پیشنهاد می‌کنم به صفحه آموزش حسابداری مراجعه کنید.
اهمیت و جایگاه حسابداری منابع انسانی
بسیاری از کارشناسان اقتصادی در این موضوع اتفاق‌نظر دارند که نیروی انسانی یک ثروت است پس حسابداران باید بتوانند تغییرات این ثروت را ثبت و پیرامون آن به تجزیه‌وتحلیل بپردازند. ثروت یا سرمایه یا دارایی به چیزی گفته می‌شود که بتوان از آن درآمد کسب کرد. در حسابداری با دو گونه از سرمایه مواجهیم، نخست سرمایه غیرانسانی و دوم سرمایه انسانی.
سرمایه غیرانسانی در حسابداری تعریف شده و در دفاتر و صورت مالی گزارش می‌شود ولی از سرمایه انسانی هیچ صحبتی به میان نیامده.بر خلاف پیش‌بینی‌ها امروزه نه‌تنها از نقش نیروی انسانی در سازمان‌ها کاسته نشده بلکه در بعضی از جایگاه‌ها این نقش پررنگ‌تر از گذشته هم شده است.
به همین دلیل است که در حال حاضر وجود ابزاری برای سنجش دقیق ارزش منابع انسانی و خدماتی که ارائه می‌کند بیش از هر زمانی حس می‌شود. بهترین ابزاری که تاکنون برای رسیدن به این هدف ایجاد شده مفهومی است به نام حسابداری منابع انسانی است.اهمیت این سیستم بیشتر در شرکت‌هایی است که بر پایه خدمات انسان‌محور شکل‌گرفته‌اند.
دارایی اصلی این شرکتها نیروی انسانی است. در واقع این سیستم حسابداری در ابتدا با تمرکز بر شرکت‌های خدماتی شکل گرفت و سپس به همه سازمان‌ها تعمیم داده شد و هیچ سازمان یا شرکتی وجود ندارد که در آن خبری از نیروی انسانی نباشد.به‌هرحال نیروی انسانی برای شرکت‌های خدماتی از ارزش فوق‌العاده‌ای برخوردار است و بیشتر تحلیل‌ها و گزارش‌های این شرکتها مربوط به بخش منابع انسانی است. حسابداری مالی به عنوان مادر تمام حسابداری‌ها محسوب می‌شود و اگر علاقه مند به یادگیری مفاهیم حسابداری مالی هستید به صفحه آموزش حسابداری مالی مراجعه کنید.
فواید و مزیت‌های حسابداری منابع انسانی
- استفاده مناسب و بهینه از منابع انسانی
- فرموله کردن سیاست‌های شخصی و روابط بین نیروهای انسانی
- جذب بهترین نیروها
- طراحی برنامه‌های آموزشی و توسعه فردی
- کمی‌سازی ویژگی‌های هرکدام از نیروهای انسانی که باعث سادگی محاسبات مربوط به بهره‌وری می‌شود.
- مدیران می‌توانند به راحتی نسبت به اتخاذ تصمیمات مناسب در مورد اختصاص منابع انسانی و سایر منابع مربوطه اقدام کنند.
- با فرموله سازی روابط موجود در شرکتها این امکان را به مدیران می‌دهد تا سرمایه لازم برای هر پروژه و بازده مورد انتظار را تعیین کنند.
اهداف حسابداری منابع انسانی
اهداف حسابداری منابع انسانی تنها محدود به شناسایی ارزش منابع مورداستفاده توسط شرکت نیست بلکه مفاهیمی همچون مدیریت نیروی انسانی را هم در برمی‌گیرد که درنهایت منجر به ارتقای کمی و کیفی تولیدات و خدمات می‌شود. در ادامه به برخی از اهداف اصلی این بخش مهم از حسابداری اشاره می‌کنیم.
- آموزش روش درست تفکر به مدیران و رؤسای سازمان‌ها، طبق این تفکر کارمندان شرکت باارزش‌ترین منابع آن هستند و هر تصمیمی باید با درنظرگرفتن نیروی انسانی گرفته شود.
- گردآوری اطلاعات و داده‌هایی که برای مدیریت مؤثر و کارآمد منابع انسانی توسط مدیران ضروری است.
- درنظرگرفتن ارزش منابع انسانی در گزارش‌ها و صورتهای مالی
- ارتقا سطح کیفی کارکنان و افزایش راندمان آنها با استفاده از برنامه‌های آموزشی
- مشخص‌کردن تمامی اطلاعاتی که مدیریت شرکت لازم است در مورد نیروهای انسانی بداند.
- محاسبه میزان تأثیر مثبت کارکنان بر روی سایر منابع
- تجزیه‌وتحلیل تغییراتی که در سرمایه انسانی ایجاد شده، اینکه حفظ شده، از بین رفته و یا توسعه یافته
اگر شما هم به عنوان حسابدرار مدیریت در یک سازمان مشغول به کار هستید حتما برای آشنایی با مفاهیم حسابداری مدریت به صفحه آموزش حسابداری مدیریت مراجعه کنید.
شیوه‌های بررسی اطلاعات در حسابداری منابع انسانی
به طور کلی دو رویکرد در بررسی اطلاعات حسابداری منابع انسانی وجود دارد که در ادامه به‌تفصیل در مورد هرکدام از آنها صحبت می‌کنیم.
۱. هزینه‌یابی منابع انسانی
هزینه‌هایی که در بخش نیروی انسانی صورت می‌گیرد به دو بخش هزینه‌های اولیه و هزینه‌های جایگزینی تقسیم می‌شود. هزینه‌های اولیه یعنی تمامی مخارجی که پیش از استفاده از نیروی انسانی هزینه می‌شود و شامل مواردی از قبیل هزینه‌های جستجو و یافتن نیروی کار، گزینش، استخدام، آموزش و تفهیم قوانین و سایر آموزش‌های تخصصی و عمومی است.هزینه جایگزینی هم یعنی کلیه هزینه‌هایی که صرف جایگزینی کارکنان فعلی با نیروهای جدید می‌شود. این بخش خود به دو قسمت هزینه‌های جایگزینی شغلی و سایر هزینه‌های پرسنلی تقسیم می‌شود.
۲. ارزش‌گذاری منابع انسانی
ارزش هر نیرو در سازمان یا شرکت را می‌توان با مفاهیمی که در اقتصاد عمومی وجود دارد تعریف کرد. ارزش فرد در سازمان برابر است با ارزش فعلی خدماتی که آن شخص توانایی انجام آن را در مدت زمانی که مشغول به خدمت است دارد. برای محاسبه این ارزش روش‌های مختلفی وجود دارد از جمله: ارزش اقتصادی فعلی، ارزش جایگزینی، نظریه ضریب ارزش، نظریه مزایده و بهای تمام شده.
- ارزش اقتصادی فعلی
در این روش از نظریه ایروینگ فیشر استفاده می‌شود. طبق این نظریه سرمایه به معنای ارزش تنزیل‌شده درآمدهایی است که در آینده حاصل می‌شود.
- ارزش جایگزینی
ارزش جایگزینی یعنی هزینه‌هایی که برای جایگزین‌کردن نیروی جدید با نیروی قبلی صرف می‌شود. در این روش هزینه‌های انتقال و اخراج هم محاسبه می‌شود.
- ضریب ارزش
در این روش از فرمول نسبتاً ساده‌ای برای محاسبه ارزش منابع انسانی استفاده می‌شود. طبق این فرمول ارزش منابع انسانی برابر است با اختلاف ارزش کل و ارزش دفتری شرکت.
- مزایده
طبق این روش نیروی انسانی متخصص به مزایده گذاشته می‌شود و مدیری که بیشترین مبلغ را پیشنهاد دهد آن نیرو را در اختیار می‌گیرد.
- بهای تمام شده
در این روش تمام هزینه‌هایی که صرف استخدام و آموزش کارکنان می‌شود به صورت مستقیم در ارزش نهایی آنها تأثیرگذار است. به این مخارج هزینه‌های تمام شده می‌گویند.
نظرات موافقان و مخالفان در مورد حسابداری منابع انسانی
برخی از کارشناسان با یادآوری مباحث اخلاقی این نکته را خاطرنشان می‌کنند که انسان را نباید همانند سایر دارایی‌ها و منابع به شمار آورد و این که انسان قابل تملک نیست. اما در پاسخ، موافقان می‌گویند که آنچه در گزارش‌ها مالی لحاظ می‌شود ارزش خدمات و توانایی‌های فرد است و نه خود او.
برخی هم معتقدند که نمی‌توان با دقت بالایی به ارزش‌گذاری خدماتی که یک فرد توان ارائه آن را دارد پرداخت و همیشه این محاسبه با خطای بسیار زیادی همراه خواهد بود. در اینجا هم موافقان می‌گویند که محاسبه این ارزش هرچند که با خطا همراه باشد بهتر از آن است که به‌هیچ‌عنوان در گزارش‌ها مالی وارد نشود.تعدادی از اقتصاددانان می‌گویند نسبت به مدت‌زمانی که در ابتدا در محاسبات مالی وارد می‌شود همیشه ابهام وجود دارد.
پس نمی‌توان از این سیستم برای محاسبه سود و زیان احتمالی در آینده استفاده کرد. در مقابل موافقان می‌گویند که امکان بروز خطا در محاسبه سود یا زیان همیشه وجود دارد و مختص به این سیستم نیست.
مشکلات و موانع پیش رو حسابداری منابع انسانی
مشکل اصلی در بحث حسابداری منابع انسانی وجود نداشتن فرمولی برای محاسبه ارزش منابع انسانی است. مواردی چون نبود اطلاعات کافی که حسابرسی هم شده باشند و دشواری‌های جمع‌آوری اطلاعات از افراد مختلف بحث گزارشگری را با چالش‌های بزرگی روبرو کرده است.از جمله مهم‌ترین چالش‌هایی که در حال حاضر در این بخش با آن روبرو هستیم شامل موارد زیر است.
- ناآگاهی مدیران و رؤسای سازمان‌ها از مزایای این سیستم
- دشواری جمع‌آوری اطلاعات
- برخوردهای سلیقه‌ای مدیران در استفاده از این سیستم
- هزینه بالای پیاده‌سازی
- وجود نداشتن یک استاندارد واحد
- عدم استقبال کارمندان و کارکنان
- پیچیدگی بیش از حد الگوها
کلام آخر
در این مقاله ما به بحث در مورد حسابداری منابع انسانی و تأثیر آن بر روی سازمان‌ها و اقتصاد پرداختیم. گفتیم که نیروی انسانی مهم‌ترین و ارزشمندترین منابع هر سازمانی است و عدم توجه به آن در ترازنامه‌ها و گزارش‌های مالی بر روی عملکرد و کارایی آن سازمان تأثیر منفی می‌گذارد.
گرچه سازمان‌های بسیار کمی وجود دارند که به‌درستی ارزش سرمایه انسانی خود را درک کرده و از آن بهره می‌برند. اگر هنوز در مورد حسابداری منابع انسانی سؤال دارید در قسمت کامنت‌ها با ما به اشتراک بگذارید.
بنظرشما سرمایه فکری بعنوان یک عامل مولد و ارزش زا باید در صورتهای مالی ارائه شود؟
سلام دوست عزیز
در بازار رقابتی، سرمایه فکری می‌تواند به عنوان دارایی نامشهود تلقی گردد ولی چون هنوز در سیستم گزارشگری درک درستی از آن ارائه نشده،درصورت‌های مالی ارائه نمی‌شود
یک کتاب خوب در این زمینه ؟